نگاهي به صنايع دستي استان خراسان شمالي
- توضیحات
- آخرین به روز رسانی در 16 فروردين 1395
- منتشر شده در 16 فروردين 1395
- بازدید: 3029
صنایع دستی روایتگر صنعت و هنر نیاكان و بیانگر هنر و ذوق مردم هر كشور است كه گوشه‌ای از هویت تاریخی و فرهنگی آنان را بیان می‌كند از این رو از صنایع دستی به عنوان سفیران فرهنگی یك قوم و ملت یاد می‌كنند. صنایع دستی و سوغات خراسان شمالی در جاذبه‌های گردشگری این استان كه همه ساله بیش از سه میلیون مسافر را پذیرا است، جایگاه خاص خود را دارد. صنایع‌دستی خراسان شمالی با توجه به‌حضور قومیت‌های مختلف مانند كرد، ترك، تركمن، تات و فارس در این استان از تنوع چشمگیری برخوردار است.
در این استان گونه‌های مختلفی از صنایع دستی از قبیل گلیم‌بافی، زیلوبافی ، سفره كردی، پلاس، پاپوشهای سنتی، چارقدوزی، ساخت و سازهای سنتی، رنگرزی سنتی و دوخت لباسهای محلی، نمدمالی، سفالگری و دیگر موارد رواج دارد. وجود مراتع سرسبز و بكر و رونق دامداری كه نتیجه آن دسترسی به مواد اولیه فراوان و ارزان قیمت است، دستبافته‌های متنوع و چشم‌نوازی از نظر طرح و رنگ دارد كه نقشهای ذهنی همگی ریشه در اعتقادات و باورهای بافندگان آن دارد و معرف ذوق، هنر، خلاقیت، ابتكار و تلاش هنرمندان در این استان است. "گلیم" از جمله صنایع دستی این استان است كه محققان سابقه‌ای هفت هزار ساله برای آن قائلند و طرحهای به كار رفته در آن متاثر از فرهنگ سنتی و محیط جغرافیایی طبیعی بافندگان است. در روستاها بافندگان هنگام بافت از نقشه استفاده نمی‌كنند و نقشه‌های ذهنی آنها به صدها نقش دیگر تقسیم شده و هر نوع سلیقه‌ای را ارضا می‌كند و در قالبهای خورجین، پادری، پشتی، رختخواب بند، كوله پشتی، كیف زنانه، جوراب، دستكش و بازوبند كاربرد دارد. "سفره كردی" نیز یك هنر خاص از بافته‌های منحصربفرد زنان كرد عشایر خراسان شمالی است و به عنوان هنری وصف ناپذیر كه نمادهای مذهبی و احساسی عشایر را نسبت به طبیعت در خود جای داده و نقشهای آن نشانگر عظمت فرهنگ و اعتقادات و آداب و رسوم قوم كرد است. نمادها در سفره كردی همگی بیانگر شكر به درگاه خدا و نعمات الهی و احترام به طبیعت است. نگاره و نقوش گلیم كرمانجی در واقع نقش مایه‌های كهن هستند كه در نوع خود بی‌نظیرند و بیان انتزاعی گیاهی و حیوانی، نقوش هندسی به اضافه فرهنگ واژگان اصیل موجود، از خصوصیات این نوع دستبافته است. نقشهای بافته شده بر این سفره‌ها بیشتر حیوان و انسان است و نیز نقش انگشتها در سفره، نماد دستهای بلند شده به درگاه خداوند جهت طلب رزق و روزی است و نقشهای حوض و لاك پشت نیز نماد بارش باران و بركت هستند. "جاجیم" نیز دستبافته‌ای دیگر از هنرمندان خراسان شمالی است كه ضخیم، راه‌راه و رنگین است كه به عنوان زیرانداز، پتو، روتختی، جل اسب و كفپوش منازل كاربرد دارد. "پلاس" نوعی گلیم پشمی است كه از دیرباز به عنوان یك زیرانداز مناسب جهت محافظت از رطوبت، سرما و گرمای زمین به كار می‌رود و بدین لحاظ در مفروش نمودن كف چادرهای عشایر خراسان شمالی و ساختن سیاه‌چادر و نیز در خانه‌های روستایی مورد استفاده است. پلاس در سایر نقاط ایران نیز بافته می‌شود ولی بافت "پیچ" آن منحصر به خراسان شمالی است.
"فرش كردی" نیز از دیگر محصولات ذوق و هنر زنان عشایر خراسان شمالی است كه داربافت آن زمینی بوده و رنگ‌های مورد استفاده در آن عمدتا گرم است كه این از عشق، زندگی و امید به آینده نزد عشایر حكایت دارد. "فرش و پشتی تركمن" هنر دست زنان تركمن استان است كه در منطقه جرگلان در شمال بجنورد و نیز شهرستان مانه‌وسملقان رواج دارد و مانند سایر دستبافه‌ها با نقوش زیبا و خاص خود چشم هر بینده‌ای را خیره می‌كند. 
طرح فرش‌های تركمن از لحاظ شكل هندسی و شكستگی خطوط ایلی، خاص مردم كوچ نشین‌است كه به صورت ذهنی بافته می‌شود. "تركمن یموتی، شانه‌ای، غزال‌گز، آغال، چهارقاب و قاشقی" طرحهای فرعی این نقوش را تشكیل می‌دهند. پشتی تركمن بیشتر شبیه قالیچه است كه در آن از چهار رنگ قزل، قره، طلایی و آق استفاده می‌شود و نقوش را "گلچه" و "قره‌نقش" می‌خوانند. پارچه‌بافی، چادرشب بافی و حوله‌بافی نیز از دیگر دستبافهای مردم این استان است. "چادرشب" دستبافته‌ای دستگاهی است كه در مناطق جاجرم و رویین اسفراین بافته می‌شود و در گذشته از نخ‌های ابریشمی جهت بافت آن استفاده می‌شد ولی اكنون از نخ و كاموا استفاده می‌كنند كه مصارف گوناگون دارد. پارچه‌بافی در منطقه جرگلان بجنورد رواج دارد كه جنس آن از ابریشم مرغوب است. از دیگر رشته‌های صنایع دستی در خراسان شمالی می‌توان به نمدمالی، تذهیب، میناتور، منبت‌كاری، چلنگری، آهنگری، مسگری، قلم‌زنی، جلدسازی سنتی، رنگرزی سنتی، نقاشی روی چرم، پارچه و شیشه سرامیك، جوراب بافی و انواع سوزن دوزی اشاره كرد.
